|
Pegasus
3/ 2001
Ralf Schult: Textauswahl aus den Briefen
Ciceros zum Thema
"Cicero, Caesar und der Untergang
der libera res publica"
(Gekürzte Fassung / Lektürevorschlag für das
Cicero-Semester)
Arbeitspapier zum Seminar FUB - WS 2000/2001 - 16 253
HS Fritsch:
Grundfragen des lateinischen
Lektüreunterrichts (Cicero)
Text Nr. 1: Att. 1,18,1-2
Scr. Romae XI Kal. Febr. a. 694 (60)
CICERO ATTICO SAL.
[1] Nihil mihi nunc scito tam
deesse quam hominem eum, quocum omnia, quae me cura aliqua adficiunt, una
communicem, qui me amet, qui sapiat, quicum ego cum loquar, nihil fingam,
nihil dissimulem, nihil obtegam. Abest enim frater a)fele/statoj
et amantissimus. Metellus non homo, sed "litus atque aer et solitudo
mera." Tu autem, qui saepissime curam et angorem animi mei sermone et
consilio levasti tuo, qui mihi et in publica re socius et in privatis
omnibus conscius et omnium meorum sermonum et consiliorum particeps esse
soles, ubinam es? Ita sum ab omnibus destitutus, ut tantum requietis
habeam, quantum cum uxore et filiola et mellito Cicerone consumitur. Nam
illae ambitiosae nostrae fucosaeque amicitiae sunt in quodam splendore
forensi, fructum domesticum non habent. Itaque, cum bene completa domus
est tempore matutino, cum ad forum stipati gregibus amicorum descendimus,
reperire ex magna turba neminem possumus, quocum aut iocari libere aut
suspirare familiariter possimus. Quare te exspectamus, te desideramus, te
iam etiam arcessimus. Multa sunt enim, quae me sollicitant anguntque; quae
mihi videor aures nactus tuas unius ambulationis sermone exhaurire posse.
[2] Ac domesticarum quidem
sollicitudinum aculeos omnes et scrupulos occultabo, neque ego huic
epistulae atque ignoto tabellario committam. Atque hi (nolo enim te
permoveri) non sunt permolesti, sed tamen insident et urgent et nullius
amantis consilio aut sermone requiescunt; in re publica vero, quamquam
animus est praesens, tamen vulnus etiam atque etiam ipsa medicina efficit.
Nam, ut ea breviter, quae post tuum discessum acta sunt, colligam, iam
exclames necesse est res Romanas diutius stare non posse. Etenim post
profectionem tuam primus, ut opinor, introitus fuit fabulae Clodianae, in
qua ego nactus, ut mihi videbar, locum resecandae libidinis et coercendae
iuventutis; vehemens fui et omnes profudi vires animi atque ingenii mei
non odio adductus alicuius, sed spe corrigendae et sanandae civitatis.
Text Nr. 2:
Att. 2,18
Scr. Romae mense Iunio a. 695
(59).
CICERO ATTICO SAL.
[1] Accepi aliquot epistulas
tuas, ex quibus intellexi quam suspenso animo et sollicito scire averes
quid esset novi. tenemur undique neque iam quo minus serviamus recusamus,
sed mortem et eiectionem quasi maiora timemus, quae multo sunt minora.
atque hic status, qui una voce omnium gemitur, neque facto neque verbo
cuiusquam sublevatur. skopo\j
est, ut suspicor, illis qui tenent, nullam cuiquam largitionem relinquere.
Vnus loquitur et palam adversatur adulescens Curio. huic plausus maximi,
consalutatio forensis perhonorifica, signa praeterea benevolentiae
permulta a bonis impertiuntur. Fufium clamoribus et conviciis et sibilis
consectantur. his ex rebus non spes, sed dolor est maior, cum videas
civitatis voluntatem solutam, virtutem adligatam.
[2] Ac ne forte quaeras kata\
lepto\n de singulis rebus, universa res eo est deducta spes ut
nulla sit aliquando non modo privatos verum etiam magistratus liberos fore.
hac tamen in oppressione sermo in circulis dumtaxat et in conviviis est
liberior quam fuit. vincere incipit timorem dolor, sed ita ut omnia sint
plenissima desperationis. habet etiam Campana lex exsecrationem in
contione candidatorum, si mentionem fecerint quo aliter ager possideatur
atque ut ex legibus Iuliis. non dubitant iurare ceteri; Laterensis
existimatur laute fecisse quod tribunatum pl. petere destitit ne iuraret.
[3] Sed de re publica non
libet plura scribere. displiceo mihi nec sine summo scribo dolore. me
tueor ut oppressis omnibus non demisse, ut tantis rebus gestis parum
fortiter. A Caesare valde liberaliter invitor in legationem illam, sibi ut
sim legatus, atque etiam libera legatio voti causa datur. sed haec et
praesidi apud pudorem Pulchelli non habet satis et a fratris adventu me
ablegat; illa et munitior est et non impedit quo minus adsim cum velim.
hanc ego teneo sed usurum me non puto, neque tamen scit quisquam. non
lubet fugere, aveo pugnare. Magna sunt hominum studia. sed nihil adfirmo;
tu hoc silebis.
[4] De Statio manu misso et
non nullis aliis rebus angor equidem, sed iam prorsus occallui. tu vellem
ego vel cuperem adesses; nec mihi consilium nec consolatio deesset. sed
ita te para ut, si inclamaro, advoles.
Text Nr. 3:
Att. 3,10
Scr. Thessalonicae XIV Kal.
Quint. a. 696 (58).
CICERO ATTICO SAL.
[1] Acta quae essent usque ad
a. d. VIII Kal. Iunias cognovi ex tuis litteris; reliqua exspectabam, ut
tibi placebat, Thessalonicae. quibus adlatis facilius statuere potero ubi
sim. nam si erit causa, si quid agetur, si spem videro, aut ibidem
opperiar aut me ad te conferam; sin, ut tu scribis, ista evanuerint,
aliquid aliud videbimus. omnino adhuc nihil mihi significatis nisi
discordiam istorum; quae tamen inter eos de omnibus potius rebus est quam
de me. itaque quid ea mihi prosit nescio. sed tamen quoad me vos sperare
vultis, vobis obtemperabo.
[2] Nam quod me tam saepe et
tam vehementer obiurgas et animo infirmo esse dicis, quaeso, ecquod tantum
malum est quod in mea calamitate non sit? ecquis umquam tam ex amplo
statu, tam in bona causa, tantis facultatibus ingeni, consili, gratiae,
tantis praesidiis bonorum omnium concidit? possum oblivisci qui fuerim,
non sentire qui sim, quo caream honore, qua gloria, quibus liberis, quibus
fortunis, quo fratre? quem ego, ut novum calamitatis genus attendas, cum
pluris facerem quam me ipsum semperque fecissem, vitavi ne viderem, ne aut
illius luctum squaloremque aspicerem aut ne me quem ille florentissimum
reliquerat perditum illi adflictumque offerrem. Mitto cetera intolerabilia;
etenim fletu impedior. hic utrum tandem sum accusandus quod doleo, an quod
commisi, ut haec non aut retinerem, quod facile fuisset nisi intra
parietes meos de mea pernicie consilia inirentur, aut certe vivus non
amitterem?
[3] Haec eo scripsi ut potius
relevares me, quod facis, quam ut castigatione aut obiurgatione dignum
putares, eoque ad te minus multa scribo quod et maerore impedior et quod
exspectem istinc magis habeo quam quod ipse scribam. quae si erunt adlata,
faciam te consili nostri certiorem. tu, ut adhuc fecisti, quam plurimis de
rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem. data xiiii Kal.
Quintilis Thessalonicae.
Text Nr. 4:
Att. 4,1,4-5
Scr. Romae IV Id. Sept. a. 697
(57).
CICERO ATTICO SAL.
[...] [4] Nunc, etsi omnia
aut scripta esse a tuis arbitror aut etiam nuntiis ac rumore perlata,
tamen ea scribam brevi quae te puto potissimum ex meis litteris velle
cognoscere. Pr. Nonas Sextilis Dyrrachio sum profectus ipso illo die, quo
lex est lata de nobis. Brundisium veni Nonis Sextilibus. ibi mihi Tulliola
mea fuit praesto natali suo ipso die, qui casu idem natalis erat et
Brundisinae coloniae et tuae vicinae salutis; quae res animadversa a
multitudine summa Brundinisorum gratulatione celebrata est. ante diem III
Idus Sextilis cognovi, cum Brundisi essem, litteris Quinti mirifico studio
omnium aetatum atque ordinum, incredibili concursu Italiae, legem comitiis
centuriatis esse perlatam. Inde a Brundisinis honestissime ornatus iter
ita feci ut undique ad me cum gratulatione legati convenerint.
[5] ad urbem ita veni ut nemo
ullius ordinis homo nomenclatori notus fuerit qui mihi obviam non venerit,
praeter eos inimicos quibus id ipsum, se inimicos esse, non liceret aut
dissimulare aut negare. Cum venissem ad portam Capenam, gradus templorum
ab infima plebe completi erant. A qua plausu maximo cum esset mihi
gratulatio significata, similis et frequentia et plausus me usque ad
Capitolium celebravit in foroque et in ipso Capitolio miranda multitudo
fuit.
Text Nr. 5:
fam. 7,5
Scr. Romae mense Aprili a. 700
(54).
CICERO CAESARI IMP. S. D.
[1] Vide, quam mihi
persuaserim te me esse alterum, non modo in iis rebus, quae ad me ipsum,
sed etiam in iis, quae ad meos pertinent. C. Trebatium cogitaram,
quocumque exirem, mecum ducere, ut eum meis omnibus studiis beneficiis
quam ornatissimum domum reducerem; sed, posteaquam et Pompeii commoratio
diuturnior erat, quam putaram, et mea quaedam tibi non ignota dubitatio
aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare, vide, quid
mihi sumpserim: coepi velle ea Trebatium exspectare a te, quae sperasset a
me, neque mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam eram
solitus de mea polliceri.
[2] Casus vero mirificus
quidam intervenit quasi vel testis opinionis meae vel sponsor humanitatis
tuae: nam, cum de hoc ipso Trebatio cum Balbo nostro loquerer accuratius
domi meae, litterae mihi dantur a te, quibus in extremis scriptum erat:
"M. Curti filium, quem mihi commendas, vel regem Galliae faciam, vel
hunc Leptae delegabo; si vis, tu ad me alium mitte, quem ornem."
Sustulimus manus et ego et Balbus: tanta fuit opportunitas, ut illud
nescio quid non fortuitum, sed divinum videretur.
Mitto igitur ad te Trebatium
atque ita mitto, ut initio mea sponte, post autem invitatu tuo mittendum
duxerim. [3] Hunc, mi Caesar, sic velim omni tua comitate complectare, ut
omnia, quae per me possis adduci ut in meos conferre velis, in unum hunc
conferas; de quo tibi homine haec spondeo, non illo vetere verbo meo, quod,
cum ad te de Milone scripsissem, iure lusisti, sed more Romano, quomodo
homine non inepti loquuntur, probiorem hominem, meliorem virum,
pudentiorem esse neminem; accedit etiam, quod familiam ducit in iure
civili singulari memoria, summa scientia. Huic ego neque tribunatum neque
praefecturam neque ullius beneficii certum nomen peto; benevolentiam tuam
et liberalitatem peto, neque impedio, quo minus, si tibi ita placuerit,
etiam hisce eum ornes gloriolae insignibus; totum denique hominem tibi ita
trado, "de manu," ut aiunt, "in manum" tuam istam et
victoria et fide praestantem; simus enim putidiusculi; quamquam per te vix
licet; verum, ut video, licebit.
Cura, ut valeas, et me, ut
amas, ama.
Text Nr. 6:
fam. 1,9,4-6 und 11-18
Scr. Romae mense Decembri a.
700 (54).
M. CICERO S. D. P. LENTULO
IMP.
[...] [4] Certiorem te per
litteras scribis esse factum me cum Caesare et cum Appio esse in gratia
teque id non reprehendere adscribis; Vatinium autem scire te velle
ostendis quibus rebus adductus defenderim et laudarim, quod tibi ut
planius exponam, altius paulo rationem consiliorum meorum repetam necesse
est. Ego me, Lentule, initio beneficio rerum atque actionum tuarum non
solum meis, sed etiam rei publicae restitutum putabam et, quoniam tibi
incredibilem quendam amorem et omnia in te ipsum summa ac singularia
studia deberem, rei publicae, quae te in me restituendo multum adiuvisset,
eum certe me animum merito ipsius debere arbitrabar, quem antea tantummodo
communi officio civium, non aliquo erga me singulari beneficio debitum
praestitissem. Hac me mente fuisse et senatus ex me te consule audivit et
tu in nostris sermonibus collocutionibusque vidisti. [5] Etsi iam primis
temporibus illis multis rebus meus offendebatur animus, cum te agente de
reliqua nostra dignitate aut occulta nonnullorum odia aut obscura in me
studia cernebam; nam neque de monumentis meis ab iis adiutus es, a quibus
debuisti, neque de vi nefaria, qua cum fratre eram domo expulsus, neque
hercule in iis ipsis rebus, quae, quamquam erant mihi propter rei
familiaris naufragia necessariae, tamen a me minimi putabantur, in meis
damnis ex auctoritate senatus sarciendis eam voluntatem, quam exspectaram,
praestiterunt: quae cum viderem — neque erant obscura —, non tamen tam
acerba mihi haec accidebant, quam erant illa grata, quae fecerant. [6]
itaque, quamquam et Pompeio plurimum te quidem ipso praedicatore ac teste
debebam et eum non solum beneficio sed amore etiam et perpetuo quodam
iudicio meo diligebam, tamen non reputans, quid ille vellet, in omnibus
meis sententiis de re publica pristinis permanebam. [...]
[11] Ego, si ab improbis et
perditis civibus rem publicam teneri viderem, sicut et Cinnanis temporibus
scimus et nonnullis aliis accidisse, non modo praemiis, quae apud me
minimum valent, sed ne periculis quidem compulsus ullis, quibus tamen
moventur etiam fortissimi viri, ad eorum causam me adiungerem, ne si summa
quidem eorum in me merita constarent; cum autem in re publica Cn. Pompeius
princeps esset vir, is, qui hanc potentiam et gloriam maximis in rem
publicam meritis praestantissimisque rebus gestis esset consecutus
cuiusque ego dignitatis ab adolescentia fautor, in praetura autem et in
consulatu adiutor etiam exstitissem, cumque idem auctoritate et sententia
per se, consiliis et studiis tecum me adiuvisset meumque inimicum unum in
civitate haberet inimicum, non putavi famam inconstantiae mihi
pertimescendam, si quibusdam in sententiis paulum me immutassem meamque
voluntatem ad summi viri de meque optime meriti dignitatem aggregassem.
[12] In hac sententia
complectendus erat mihi Caesar, ut vides, in coniuncta et causa et
dignitate: hic multum valuit cum vetus amicitia, quam tu non ignoras mihi
et Quinto fratri cum Caesare fuisse, tum humanitas eius ac liberalitas
brevi tempore et litteris et officiis perspecta nobis et cognita;
vehementer etiam res ipsa publica me movit, quae mihi videbatur
contentionem, praesertim maximis rebus a Caesare gestis, cum illis viris
nolle fieri et, ne fieret, vehementer recusare; gravissime autem me in
hanc mentem impulit et Pompeii fides, quam de me Caesari dederat, et
fratris mei, quam Pompeio; erant praeterea haec animadvertenda in civitate,
quae sunt apud Platonem nostrum scripta divinitus, quales in re publica
principes essent, tales reliquos solere esse cives. Tenebam memoria nobis
consulibus ea fundamenta iacta iam ex Kalendis Ianuariis confirmandi
senatus, ut neminem mirari oporteret Nonis Decembribus tantum vel animi
fuisse in illo ordine vel auctoritatis, idemque memineram nobis privatis
usque ad Caesarem et Bibulum consules, cum sententiae nostrae magnum in
senatu pondus haberent, unum fere sensum fuisse bonorum omnium. [13]
Postea, cum tu Hispaniam citeriorem cum imperio obtineres neque res
publica consules haberet, sed mercatores provinciarum et seditionum servos
ac ministros, iecit quidam casus caput meum quasi certaminis causa in
mediam contentionem dissensionemque civilem, quo in discrimine cum
mirifica senatus, incredibilis Italiae totius, singularis omnium bonorum
consensus in me tuendo exstitisset, non dicam, quid acciderit — multorum
est enim et varia culpa —, tantum dicam brevi, non mihi exercitum, sed
duces defuisse. In quo, ut iam sit in iis culpa, qui me non defenderunt,
non minor est in iis, qui reliquerunt, et, si accusandi sunt, si qui
pertimuerunt, magis etiam reprehendendi, si qui se timere simularunt:
illud quidem certe nostrum consilium iure laudandum est, qui meos cives et
a me conservatos et me servare cupientes spoliatos ducibus servis armatis
obici noluerim declararique maluerim, quanta vis esse potuisset in
consensu bonorum, si iis pro me stante pugnare licuisset, cum afflictum
excitare potuissent; quorum quidem animum tu non perspexisti solum, cum de
me ageres, sed etiam confirmasti atque tenuisti. [14] Qua in causa — non
modo non negabo, sed etiam semper et meminero et praedicabo libenter —
usus es quibusdam nobilissimis hominibus fortioribus in me restituendo,
quam fuerant iidem in tenendo: qua in sententia si constare voluissent,
suam auctoritatem simul cum salute mea recuperassent, recreatis enim bonis
viris consulatu tuo et constantissimis atque optimis actionibus tuis
excitatis, Cn. Pompeio praesertim ad causam adiuncto, cum etiam Caesar
rebus maximis gestis singularibus ornatus et novis honoribus ac iudiciis
senatus ad auctoritatem eius ordinis adiungeretur, nulli improbo civi
locus ad rem publicam violandam esse potuisset.
[15] Sed attende, quaeso,
quae sint consecuta. Primum illa furia muliebrium religionum, qui non
pluris fecerat Bonam Deam quam tres sorores, impunitatem est illorum
sententiis assecutus, qui, cum tribunus pl. poenas a seditioso civi per
bonos viros iudicio persequi vellet, exemplum praeclarissimum in posterum
vindicandae seditionis de re publica sustulerunt iidemque postea non meum
monumentum — non enim illae manubiae meae, sed operis locatio mea fuerat
—, monumentum vero senatus hostili nomine et cruentis inustum litteris
esse passi sunt: qui me homines quod salvum esse voluerunt, est mihi
gratissimum; sed vellem non solum salutis meae, quemadmodum medici, sed,
ut aliptae, etiam virium et coloris rationem habere voluissent: nunc, ut
Apelles Veneris caput et summa pectoris politissima arte perfecit,
reliquam partem corporis inchoatam reliquit, sic quidam homines in capite
meo solum elaborarunt, reliquum corpus imperfectum ac rude reliquerunt.
[16] In quo ego spem fefelli non modo invidorum, sed etiam inimicorum
meorum, qui de uno acerrimo et fortissimo viro meoque iudicio omnium
magnitudine animi et constantia praestantissimo, Q. Metello L. f., quondam
falsam opinionem acceperunt, quem post reditum dictitant fracto animo et
demisso fuisse; — est vero probandum, qui et summa voluntate cesserit et
egregia animi alacritate afuerit neque sane redire curarit, eum ob id
ipsum fractum fuisse, in quo cum omnes homines, tum M. illum Scaurum,
singularem virum, constantia et gravitate superasset! —; sed, quod de
illo acceperant aut etiam suspicabantur, de me idem cogitabant, abiectiore
animo me futurum, cum res publica maiorem etiam mihi animum, quam umquam
habuissem, daret, cum declarasset se non potuisse me uno civi carere
cumque Metellum unius tribuni pl. rogatio, me universa res publica duce
senatu comitante Italia, referente consule promulgantibus octo tribunis,
comitiis centuriatis cunctis ordinibus hominibus incumbentibus, omnibus
denique suis viribus reciperavisset.
[17] Neque vero ego mihi
postea quidquam assumpsi neque hodie assumo, quod quemquam
malevolentissimum iure possit offendere: tantum enitor, ut neque amicis
neque etiam alienioribus opera, consilio, labore desim. Hic meae vitae
cursus offendit eos fortasse, qui splendorem et speciem huius vitae
intuentur, sollicitudinem autem et laborem perspicere non possunt; illud
vero non obscure queruntur, in meis sententiis, quibus ornem Caesarem,
quasi desciscere me a pristina causa. Ego autem cum illa sequor, quae
paulo ante proposui, tum hoc non in postremis, de quo coeperam exponere:
non offendes eundem bonorum sensum, Lentule, quem reliquisti, qui
confirmatus consulatu nostro, nonnumquam postea interruptus, afflictus
ante te consulem, recreatus abs te totus est nunc ab iis, a quibus tuendus
fuerat, derelictus, idque non solum fronte atque vultu, quibus simulatio
facillime sustinetur, declarant ii, qui tum in nostro illo statu optimates
nominabantur, sed etiam sententia saepe iam tabellaque docuerunt; [18]
itaque tota iam sapientium civium, qualem me et esse et numerari volo, et
sententia et voluntas mutata esse debet, id enim iubet idem ille Plato,
quo ego vehementer auctore moveor, "tantum contendere in re publica,
quantum probare tuis civibus possis; vim neque parenti nec patriae afferre
oportere." Atque hanc quidem ille causam sibi ait non attingendae rei
publicae fuisse, quod, cum offendisset populum Atheniensem prope iam
desipientem senectute cumque eum nec persuadendo nec cogendo regi posse
vidisset, cum persuaderi posse diffideret, cogi fas esse non arbitraretur:
mea ratio fuit alia, quod neque desipiente populo nec integra re mihi ad
consulendum, capesseremne rem publicam, implicatus tenebar, sed laetatus
tamen sum, quod mihi liceret in eadem causa et mihi utilia et cuivis bono
recta defendere; huc accessit commemoranda quaedam et divina Caesaris in
me fratremque meum liberalitas: qui mihi, quascumque res gereret, tuendus
esset, nunc in tanta felicitate tantisque victoriis, etiamsi in nos non is
esset, qui est, tamen ornandus videretur; sic enim te existimare velim,
cum a vobis, meae salutis auctoribus, discesserim, neminem esse, cuius
officiis me tam esse devinctum non solum confitear, sed etiam gaudeam.
[...]
Text Nr. 7:
fam. 2,12
Scr. in castris ad Pyramum V
Kal. Quint. A. 704 (50).
M. CICERO IMP. S. D. M. CAELIO
AEDILI CURULI
Sollicitus equidem eram de
rebus urbanis. Ita tumultuosae contiones, ita molestae Quinquatrus
adferebantur; nam citeriora nondum audieramus. Sed tamen nihil me magis
sollicitabat quam in his molestiis non me, si quae ridenda essent, ridere
tecum; sunt enim multa, sed ea non audeo scribere. Illud moleste fero,
nihil me adhuc his de rebus habere tuarum litterarum. Qua re, etsi, cum tu
haec leges, ego iam annuum munus confecero, tamen obviae mihi velim sint
tuae litterae quae me erudiant de omni re publica, ne hospes plane veniam.
Hoc melius quam tu facere nemo potest. Diogenes tuus, homo modestus, a me
cum Philone Pessinunte discessit. Iter habebant ad Adiatorigem, quamquam
omnia nec benigna nec copiosa cognorant. Urbem, urbem, mi Rufe, cole et in
ista luce vive! omnis peregrinatio, quod ego ab adulescentia iudicavi,
obscura et sordida est iis, quorum industria Romae potest illustris esse.
Quod cum probe scirem, utinam in sententia permansissem! cum una mehercule
ambulatiuncula atque uno sermone nostro omnis fructus provinciae non
confero. Spero me integritatis laudem consecutum: non erat minor ex
contemnenda quam est ex conservata provincia. Spem triumphi inicis: satis
gloriose triumpharem, non essem quidem tam diu in desiderio rerum mihi
carissimarum. Sed, ut spero, propediem te videbo. Tu mihi obviam mitte
epistulas te dignas.
Text Nr. 8:
Att. 7,1,2-5
Scr. Athenis XVII Kal. Nov. a.
704 (50).
CICERO ATTICO SAL.
... Nunc audi reliqua. [2]
Per fortunas! omnem tuum amorem quo me es amplexus omnemque tuam
prudentiam, quam me hercule in omni genere iudico singularem, confer ad
eam curam ut de omni statu meo cogites. videre enim mihi videor tantam
dimicationem, nisi idem deus qui nos melius quam optare auderemus Parthico
bello liberavit respexerit rem publicam, — sed tantam quanta numquam
fuit. age, hoc malum mihi commune est cum omnibus. nihil tibi mando ut de
eo cogites, illud meum proprium pro/blhma,
quaeso, suscipe. Videsne, ut te auctore sim utrumque complexus? ac vellem
a principio te audisse amicissime monentem. a)ll’
e)mo\n ou)/pote qumo\n e)ni\ sth/qessin e)/peiqej. [Il. 9,33] Sed
aliquando tamen persuasisti, ut alterum complecterer, quia de me erat
optime meritus, alterum quia tantum valebat. feci igitur itaque effeci
omni obsequio, ut neutri illorum quisquam esset me carior.
[3] haec enim cogitabamus,
nec mihi coniuncto cum Pompeio fore necesse peccare in re publica
aliquando nec cum Caesare sentienti pugnandum esse cum Pompeio. tanta erat
illorum coniunctio. nunc impendet, ut et tu ostendis et ego video, summa
inter eos contentio. me autem uterque numerat suum, nisi forte simulat
alter. nam Pompeius non dubitat; vere enim iudicat ea, quae de re publica
nunc sentiat, mihi valde probari. Vtriusque autem accepi eius modi
litteras eodem tempore quo tuas, ut neuter quemquam omnium pluris facere
quam me videretur.
[4] verum quid agam? non
quaero illa ultima (si enim castris res geretur, video cum altero vinci
satius esse quam cum altero vincere), sed illa quae tum agentur cum venero,
ne ratio absentis habeatur, ut exercitum dimittat. ‘DIC, M. TVLLI.’
quid dicam? ‘exspecta, amabo te, dum Atticum conveniam ?’ non est
locus ad tergiversandum. contra Caesarem? ‘Vbi illae sunt densae
dexterae?’ nam ut illi hoc liceret, adiuvi rogatus ab ipso Ravennae de
Caelio tribuno pl. ab ipso autem? etiam a Gnaeo nostro in illo divino
tertio consulatu. aliter sensero; ai)de/omai
non Pompeium modo sed Trw=aj
kai\ Trwa/daj. [Il. 6,442] Pouluda/maj
moi prw=toj e)le/gcei/hn kataqh/sei. [Il. 22,100]
[5] quis? tu ipse scilicet
laudator et factorum et scriptorum meorum. hanc ergo plagam effugi per
duos superiores Marcellorum consulatus, cum est actum de provincia
Caesaris, nunc incido in discrimen ipsum? itaque alius primus suam
sententiam dicat, mihi valde placet de triumpho nos moliri aliquid, extra
urbem esse cum iustissima causa. tamen dabunt operam, ut eliciant
sententiam meam. ridebis hoc loco fortasse. quam vellem etiam nunc in
provincia morari! plane opus fuit, si hoc impendebat...
Text Nr. 9:
Att. 9,6A
Scr. in itinere Arpis
Brundisium III Non. Mart. a. 705 (49).
CAESAR IMP. S. D. CICERONI
IMP.
Cum Furnium nostrum tantum
vidissem neque loqui neque audire meo commodo potuissem, properarem atque
essem in itinere praemissis iam legionibus, praeterire tamen non potui,
quin et scriberem ad te et illum mitterem gratiasque agerem, etsi hoc et
feci saepe et saepius mihi facturus videor; ita de me mereris. in primis a
te peto, quoniam confido me celeriter ad urbem venturum, ut te ibi videam,
ut tuo consilio, gratia, dignitate, ope omnium rerum uti possim. ad
propositum revertar; festinationi meae brevitatique litterarum ignosces.
reliqua ex Furnio cognosces.
Text Nr. 10:
Att. 9,11A
Scr. in Formiano XIV K. Apr.
a. 705 (49).
CICERO IMP. S. D. CAESARI IMP.
[1] Vt legi tuas litteras,
quas a Furnio nostro acceperam, quibus mecum agebas ut ad urbem essem, te
velle uti ‘consilio et dignitate mea’ minus sum admiratus; de ‘gratia’
et de ‘ope’, quid significares mecum ipse quaerebam, spe tamen
deducebar ad eam cogitationem, ut te pro tua admirabili ac singulari
sapientia de otio, de pace, de concordia civium agi velle arbitrarer, et
ad eam rationem existimabam satis aptam esse et naturam et personam meam.
[2] quod si ita est et si qua
de Pompeio nostro tuendo et tibi ac rei publicae reconciliando cura te
attingit, magis idoneum quam ego sum ad eam causam profecto reperies
neminem, qui et illi semper et senatui, cum primum potui, pacis auctor fui
nec sumptis armis belli ullam partem attigi iudicavique eo bello te
violari, contra cuius honorem populi Romani beneficio concessum inimici
atque invidi niterentur. sed ut eo tempore non modo ipse fautor dignitatis
tuae fui verum etiam ceteris auctor ad te adiuvandum, sic me nunc Pompei
dignitas vehementer movet. aliquot enim sunt anni, cum vos duo delegi,
quos praecipue colerem et quibus essem, sicut sum, amicissimus.
[3] quam ob rem a te peto vel
potius omnibus te precibus oro et obtestor, ut in tuis maximis curis
aliquid impertias temporis huic quoque cogitationi, ut tuo beneficio bonus
vir, gratus, pius denique esse in maximi benefici memoria possim. quae si
tantum ad me ipsum pertinerent, sperarem me a te tamen impetraturum, sed,
ut arbitror, et ad tuam fidem et ad rem publicam pertinet me, et pacis et
utriusque vestrum amicum et ad vestram et ad civium concordiam per te quam
accommodatissimum conservari. ego cum antea tibi de Lentulo gratias
egissem, cum ei saluti, qui mihi fuerat, fuisses, tamen lectis eius
litteris, quas ad me gratissimo animo de tua liberalitate beneficioque
misit, eandem mihi salutem a te accepisse videor quam ille, in quem si me
intellegis esse gratum, cura, obsecro, ut etiam in Pompeium esse possim.
Text Nr. 11:
Att. 9,18
Scr. Arpini V Kal. Apr. a. 705
(49).
CICERO ATTICO SAL.
[1] Vtrumque ex tuo consilio;
nam et oratio fuit ea nostra ut bene potius ille de nobis existimaret quam
gratias ageret, et in eo mansimus, ne ad urbem. illa fefellerunt, facilem
quod putaramus; nihil vidi minus. damnari se nostro iudicio, tardiores
fore reliquos, si nos non venerimus, dicere. ego dissimilem illorum esse
causam. Cum multa, ‘veni igitur et age de pace.’ ‘meone ‘ inquam
‘arbitratu?’ ‘an tibi’ inquit ‘ego praescribam?’ ‘sic’
inquam ‘agam, senatui non placere in Hispanias iri nec exercitus in
Graeciam transportari, multaque , inquam ‘de Gnaeo deplorabo.’ tum
ille, ‘ego vero ista dici nolo.’ ‘ita putabam , inquam; ‘sed ego
eo nolo adesse quod aut sic mihi dicendum est multaque, quae nullo modo
possem silere, si adessem, aut non veniendum.’ summa fuit, ut ille quasi
exitum quaerens, ‘ut deliberarem’; non fuit negandum. ita discessimus.
credo igitur hunc me non amare. at ego me amavi, quod mihi iam pridem usu
non venit.
[2] Reliqua, o di! qui
comitatus, quae, ut tu soles dicere, ne/kuia!
in qua erat h(/rwj
Celer. O rem perditam! O copias desperatas! quid quod Servi filius, quod
Titini in iis castris fuerunt, quibus Pompeius circumsederetur! sex
legiones; multum vigilat, audet. nullum video finem mali. nunc certe
promenda tibi sunt consilia. hoc fuerat extremum.
[3] Illa tamen kataklei\j
illius est odiosa, quam paene praeterii: si sibi consiliis nostris uti non
liceret, usurum, quorum posset, ad omniaque esse descensurum. ‘vidisti
igitur virum, ut scripseras? ingemuisti?’ certe. ‘cedo reliqua.’
quid? continuo ipse in Pedanum, ego Arpinum; inde exspecto equidem lalageu=san
illam tuam. ‘tu malim’ inquies ‘actum ne agas.’ etiam illum ipsum,
quem sequimur, multa fefellerunt.
[4] Sed ego tuas litteras
exspecto. nihil est enim iam ut antea: ‘videamus hoc quorsum evadat.’
extremum fuit de congressu nostro; quo quidem non dubito, quin istum
offenderim. eo maturius agendum est. amabo te, epistulam et politikh/n!
valde tuas litteras nunc exspecto.
Text Nr. 12:
Att. 10,8B
Scr. ex itinere XV Kal. Maias
a. 705 (49).
CAESAR IMP. SAL. D. CICERONI
IMP.
[1] Etsi te nihil temere,
nihil imprudenter facturum iudicaram, tamen permotus hominum fama
scribendum ad te existimavi et pro nostra benevolentia petendum, ne quo
progredereris proclinata iam re, quo integra etiam progrediendum tibi non
existimasses. namque et amicitiae graviorem iniuriam feceris et tibi minus
commode consulueris, si non fortunae obsecutus videberis (omnia enim
secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur), nec causam
secutus (eadem enim tum fuit, cum ab eorum consiliis abesse iudicasti),
sed meum aliquod factum condemnavisse; quo mihi gravius abs te nil
accidere potest.
[2] Quod ne facias, pro iure
nostrae amicitiae a te peto. postremo quid viro bono et quieto et bono
civi magis convenit quam abesse a civilibus controversiis? quod non nulli
cum probarent, periculi causa sequi non potuerunt; tu explorato et vitae
meae testimonio et amicitiae iudicio neque tutius neque honestius reperies
quicquam quam ab omni contentione abesse.
Text Nr. 13:
Att. 11,5
Scr. Brundisi pr. Non. Nov. a.
706 (48).
CICERO ATTICO SAL.
[1] Quae me causae moverint,
quam acerbae, quam graves, quam novae, coegerintque impetu magis quodam
animi uti quam cogitatione, non possum ad te sine maximo dolore scribere.
fuerunt quidem tantae, ut id, quod vides, effecerint. itaque nec quid ad
te scribam de meis rebus nec quid a te petam reperio; rem et summam negoti
vides. equidem ex tuis litteris intellexi et iis, quas communiter cum
aliis scripsisti, et iis, quas tuo nomine, quod etiam mea sponte videbam,
te subita re quasi debilitatum novas rationes tuendi mei quaerere.
[2] Quod scribis placere ut
propius accedam iterque per oppida noctu faciam, non sane video, quem ad
modum id fieri possit. neque enim ita apta habeo deversoria, ut tota
tempora diurna in iis possim consumere, neque ad id, quod quaeris, multum
interest, utrum me homines in oppido videant an in via. sed tamen hoc
ipsum sicut alia considerabo quem ad modum commodissime fieri posse
videatur.
[3] Ego propter incredibilem
et animi et corporis molestiam conficere pluris litteras non potui; iis
tantum rescripsi a quibus acceperam. tu velim et Basilo et quibus
praeterea videbitur, etiam Servilio conscribas, ut tibi videbitur, meo
nomine. quod tanto intervallo nihil omnino ad vos scripsi, his litteris
profecto intellegis rem mihi desse, de qua scribam, non voluntatem.
[4] Quod de Vatinio quaeris,
neque illius neque cuiusquam mihi praeterea officium desset, si reperire
possent qua in re me iuvarent. Quintus aversissimo a me animo Patris fuit.
eodem Corcyra filius venit. Inde profectos eos cum ceteris arbitror.
Text Nr. 14:
fam. 14,23
Scr. Brundisii prid. Id. Sext.
a. 707 (47).
TULLIUS TERENTIAE SUAE S. D.
S. v. b. e. e. v. Redditae
mihi tandem sunt a Caesare litterae satis liberales, et ipse opinione
celerius venturus esse dicitur; cui utrum obviam procedam an hic eum
exspectem, cum constituero, faciam te certiorem. Tabellarios mihi velim
quam primum remittas. Valetudinem tuam cura diligenter. Vale.
Text Nr. 15:
fam. 4,4,3-5
Scr. Romae exeunte mense
Septembri a. 708 (46).
M. CICERO S. D. SER. SULPICIO.
[...] [3] Uno te vicimus,
quod de Marcelli, collegae tui, salute paulo ante quam tu cognovimus,
etiam mehercule quod, quemadmodum ea res ageretur, vidimus: nam sic fac
existimes, post has miserias, id est postquam armis disceptari coeptum est
de iure publico, nihil esse actum aliud cum dignitate; nam et ipse Caesar
accusata acerbitate Marcelli - sic enim appellabat - laudataque
honorificentissime et aequitate tua et prudentia repente praeter spem
dixit se senatui roganti de Marcello ne ominis quidem causa negaturum;
fecerat autem hoc senatus, ut, cum a L. Pisone mentio esset facta de
Marcello et C. Marcellus se ad Caesaris pedes abiecisset, cunctus
consurgeret et ad Caesarem supplex accederet. Noli quaerere: ita mihi
pulcher hic dies visus est, ut speciem aliquam viderer videre quasi
reviviscentis rei publicae.
[4] Itaque, cum omnes ante me
rogati gratias Caesari egissent praeter Volcatium — is enim, si eo loco
esset, negavit se facturum fuisse —, ego rogatus mutavi meum consilium;
nam statueram, non mehercule inertia, sed desiderio pristinae dignitatis
in perpetuum tacere: fregit hoc meum consilium et Caesaris magnitudo animi
et senatus officium; itaque pluribus verbis egi Caesari gratias, meque
metuo ne etiam in ceteris rebus honesto otio privarim, quod erat unum
solacium in malis; sed tamen, quoniam effugi eius offensionem, qui
fortasse arbitraretur me hanc rem publicam non putare, si perpetuo tacerem,
modice hoc faciam aut etiam intra modum, ut et illius voluntati et meis
studiis serviam. nam, etsi a prima aetate me omnis ars et doctrina
liberalis et maxime philosophia delectavit, tamen hoc studium cotidie
ingravescit, credo et aetatis maturitate ad prudentiam et iis temporum
vitiis, ut nulla res alia levare animum molestiis possit; [5] a quo studio
te abduci negotiis intellego ex tuis litteris, sed tamen aliquid iam
noctes te adiuvabunt.
Servius tuus vel potius
noster summa me observantia colit; cuius ego cum omni probitate summaque
virtute, tum studiis doctrinaque delector. Is mecum saepe de tua mansione
aut decessione communicat: adhuc in hac sum sententia, nihil ut faciamus,
nisi quod maxime Caesar velle videatur. Res sunt eius modi, ut, si Romae
sis, nihil te praeter tuos delectare possit; de reliquis nihil melius ipso
est Caesare, cetera eius modi, ut, si alterum utrum necesse sit, audire ea
malis quam videre. Hoc nostrum consilium nobis minime iucundum est, qui te
videre cupimus, sed consulimus tibi. Vale.
Zusatztext
Nr.1: M. TVLLI CICERONIS PRO M. MARCELLO ORATIO, 21-29
[VII] [21] Nunc venio ad
gravissimam querelam et atrocissimam suspicionem tuam, quae non tibi ipsi
magis quam cum omnibus civibus, tum maxime nobis, qui a te conservati
sumus, providenda est: quam etsi spero falsam esse, tamen numquam
extenuabo, tua enim cautio nostra cautio est. Quod si in alterutro
peccandum sit, malim videri nimis timidus quam parum prudens. Sed quisnam
est iste tam demens? De tuisne? — tametsi qui magis sunt tui quam quibus
tu salutem insperantibus reddidisti? — an ex hoc numero, qui una tecum
fuerunt? Non est credibilis tantus in ullo furor, ut quo duce omnia summa
sit adeptus, huius vitam non anteponat suae. An si nihil tui cogitant
sceleris, cavendum est ne quid inimici? Qui? omnes enim, qui fuerunt, aut
sua pertinacia vitam amiserunt aut tua misericordia retinuerunt, ut aut
nulli supersint de inimicis aut qui fuerunt sint amicissimi.
[22] Sed tamen cum in animis
hominum tantae latebrae sint et tanti recessus, augeamus sane suspicionem
tuam; simul enim augebimus diligentiam. Nam quis est omnium tam ignarus
rerum, tam rudis in re publica, tam nihil umquam nec de sua nec de communi
salute cogitans, qui non intellegat tua salute contineri suam et ex unius
tua vita pendere omnium? Equidem de te dies noctisque (ut debeo) cogitans,
casus dumtaxat humanos et incertos eventus valetudinis et naturae communis
fragilitatem extimesco; doleoque, cum res publica immortalis esse debeat,
eam in unius mortalis anima consistere.
[23] Si vero ad humanos casus
incertosque motus valetudinis sceleris etiam accedit insidiarumque
consensio, quem deum, si cupiat, posse opitulari rei publicae credimus?
[VIII] Omnia sunt excitanda
tibi, C. Caesar, uni, quae iacere sentis, belli ipsius impetu, quod
necesse fuit, perculsa atque prostrata: constituenda iudicia, revocanda
fides, comprimendae libidines, propaganda suboles: omnia, quae dilapsa iam
diffluxerunt, severis legibus vincienda sunt.
[24] Non fuit recusandum in
tanto civili bello, tanto animorum ardore et armorum, quin quassata res
publica, quicumque belli eventus fuisset, multa perderet et ornamenta
dignitatis et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux faceret
armatus, quae idem togatus fieri prohibuisset. Quae quidem tibi nunc omnia
belli volnera sananda sunt, quibus praeter te nemo mederi potest.
[25] Itaque illam tuam
praeclarissimam et sapientissimam vocem invitus audivi: "Satis diu
vel naturae vixi vel gloriae.’’ Satis, si ita vis, fortasse naturae,
addo etiam, si placet, gloriae: at, quod maximum est, patriae certe parum.
Qua re omitte istam, quaeso, doctorum hominum in contemnenda morte
prudentiam: noli nostro periculo esse sapiens. Saepe enim venit ad auris
meas te idem istud nimis crebro dicere, tibi satis te vixisse. Credo, sed
tum id audirem, si tibi soli viveres aut si tibi etiam soli natus esses.
Omnium salutem civium cunctamque rem publicam res tuae gestae complexae
sunt: tantum abes a perfectione maximorum operum, ut fundamenta nondum
quae cogitas ieceris. Hic tu modum vitae tuae non salute rei publicae, sed
aequitate animi definies? Quid, si istud ne gloriae tuae quidem satis est?
cuius te esse avidissimum, quamvis sis sapiens, non negabis.
[26] Parumne igitur, inquies,
magna relinquemus? Immo vero aliis quamvis multis satis, tibi uni parum.
Quicquid est enim, quamvis amplum sit, id est parum tum, cum est aliquid
amplius. Quod si rerum tuarum immortalium, C. Caesar, hic exitus futurus
fuit, ut devictis adversariis rem publicam in eo statu relinqueres, in quo
nunc est, vide, quaeso, ne tua divina virtus admirationis plus sit
habitura quam gloriae: si quidem gloria est inlustris ac pervagata
magnorum vel in suos civis vel in patriam vel in omne genus hominum fama
meritorum.
[IX] [27] Haec igitur tibi
reliqua pars est: hic restat actus, in hoc elaborandum est, ut rem
publicam constituas, eaque tu in primis summa tranquillitate et otio
perfruare: tum te, si voles, cum et patriae quod debes solveris, et
naturam ipsam expleveris satietate vivendi, satis diu vixisse dicito. Quid
est enim omnino hoc ipsum ‚diu’, in quo est aliquid extremum? quod cum
venit, omnis voluptas praeterita pro nihilo est, quia postea nulla est
futura. Quamquam iste tuus animus numquam his angustiis, quas natura nobis
ad vivendum dedit, contentus fuit: semper immortalitatis amore flagravit.
[28] Nec vero haec tua vita
ducenda est, quae corpore et spiritu continetur. Illa, inquam, illa vita
est tua, quae vigebit memoria saeculorum omnium, quam posteritas alet,
quam ipsa aeternitas semper tuebitur. Huic tu inservias, huic te ostentes
oportet, quae quidem quae miretur iam pridem multa habet: nunc etiam quae
laudet exspectat. Obstupescent posteri certe imperia, provincias, Rhenum,
Oceanum, Nilum, pugnas innumerabilis, incredibilis victorias, monimenta,
munera, triumphos audientes et legentes tuos.
[29] Sed nisi haec urbs
stabilita tuis consiliis et institutis erit, vagabitur modo tuum nomen
longe atque late: sedem stabilem et domicilium certum non habebit. Erit
inter eos etiam qui nascentur, sicut inter nos fuit, magna dissensio, cum
alii laudibus ad caelum res tuas gestas efferent, alii fortasse aliquid
requirent, idque vel maximum, nisi belli civilis incendium salute patriae
restinxeris, ut illud fati fuisse videatur, hoc consili. Servi igitur eis
etiam iudicibus, qui multis post saeculis de te iudicabunt, et quidem haud
scio an incorruptius quam nos. Nam et sine amore et sine cupiditate et
rursus sine odio et sine invidia iudicabunt.
Text Nr. 16:
Att. 13,52
Scr. in Puteolano XIV Kal.
Ian. a. 709 (45).
CICERO ATTICO SAL.
[1] O hospitem mihi tam
gravem a)metame/lhton!
fuit enim periucunde. sed cum secundis Saturnalibus ad Philippum vesperi
venisset, villa ita completa a militibus est, ut vix triclinium, ubi
cenaturus ipse Caesar esset, vacaret; quippe hominum MM. sane sum commotus,
quid futurum esset postridie; ac mihi Barba Cassius subvenit, custodes
dedit. castra in agro, villa defensa est. ille tertiis Saturnalibus apud
Philippum ad h. VII nec quemquam admisit; rationes, opinor, cum Balbo.
inde ambulavit in litore. post h. viii in balneum. tum audivit de Mamurra,
vultum non mutavit. unctus est, accubuit. e)metikh\n
agebat. itaque et edit et bibit a)dew=j
et iucunde, opipare sane et apparate nec id solum sed bene
cocto / et condito sermone bono et, si quaeris, libenter. [Lvcil. frg.
1122 Marx]
[2] Praeterea tribus
tricliniis accepti oi(
peri\ au)to\n valde
copiose. libertis minus lautis servisque nihil defuit. nam lautiores
eleganter accepi. quid multa? homines visi sumus. hospes tamen non is, cui
diceres, ‘amabo te, eodem ad me cum revertere.’ semel satis est. spoudai=on
ou)de\n in
sermone, filo/loga
multa. quid quaeris? delectatus est et libenter fuit. Puteolis se
aiebat unum diem fore, alterum ad Baias. habes hospitium sive e)pistaqmei/an
odiosam mihi, dixi, non molestam. ego paulisper hic, deinde in
Tusculanum. Dolabellae villam cum praeteriret, omnis armatorum copia
dextra sinistra ad equum nec usquam alibi. hoc ex Nicia.
Text Nr. 17:
fam. 7,30
Scr. Romae ineunte mense
Ianuario a. 710 (44).
CICERO CURIO S. D.
[1] Ego vero iam te nec
hortor nec rogo, ut domum redeas; quin hinc ipse evolare cupio et aliquo
pervenire, "ubi nec Pelopidarum nomen nec facta audiam."
Incredibile est, quam turpiter mihi facere videar, qui his rebus intersim:
ne tu videris multo ante providisse, quid impenderet, tum, cum hinc
profugisti. Quamquam haec etiam auditu acerba sunt, tamen audire
tolerabilius est quam videre. In campo certe non fuisti, cum hora secunda
comitiis quaestoriis institutis sella Q. Maximi, quem illi consulem esse
dicebant, posita est; quo mortuo nuntiato sella sublata est. ille autem,
qui comitiis tributis esset auspicatus, centuriata habuit, consulem hora
septima renuntiavit, qui usque ad Kal. Ian. esset, quae erant futurae mane
postridie: ita Caninio consule scito neminem prandisse; nihil tamen eo
consule mali factum est; fuit enim mirifica vigilantia, qui suo toto
consulatu somnum non viderit.
[2] Haec tibi ridicula
videntur; non enim ades; quae si videres, lacrimas non teneres. Quid, si
cetera scribam? sunt enim innumerabilia generis eiusdem, quae quidem ego
non ferrem, nisi me in philosophiae portum contulissem et nisi haberem
socium studiorum meorum Atticum nostrum; cuius quoniam proprium te esse
scribis mancipio et nexo, meum autem usu et fructu, contentus isto sum; id
enim est cuiusque proprium, quo quisque fruitur atque utitur. Sed haec
alias pluribus.
[3] Acilius, qui in Graeciam
cum legionibus missus est, maximo meo beneficio est — bis enim est a me
iudicio capitis rebus salvis defensus — et est homo non ingratus meque
vehementer observat: ad eum de te diligentissime scripsi eamque epistulam
cum hac epistula coniunxi. quam ille quomodo acceperit et quid tibi
pollicitus sit, velim ad me scribas.
Text Nr. 18:
fam. 6,15
Scr. paulo post Id. Mart. a.
710 (44).
CICERO BASILO SAL.
Tibi gratulor, mihi gaudeo; te amo, tua tueor;
a te amari et, quid agas quidque
agatur, certior fieri volo.
Text Nr. 19:
Att. 14,1
Scr. in suburbano Mati VII Id.
Apr. A. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
[1] Deverti ad illum, de quo
tecum mane. nihil perditius; explicari rem non posse. ‘etenim si ille
tali ingenio exitum non reperiebat, quis nunc reperiet?’ quid quaeris?
perisse omnia aiebat (quod haud scio an ita sit; verum ille gaudens)
adfirmatque minus diebus XX tumultum Gallicum. in sermonem se post Idus
Martias praeterquam Lepido venisse nemini. ad summam non posse istaec sic
abire. O prudentem Oppium, qui nihilo minus illum desiderat, sed loquitur
nihil, quod quemquam bonum offendat. Sed haec hactenus.
[2] Tu, quaeso, quicquid novi
(multa autem exspecto) scribere ne pigrere, in his de Sexto satisne certum,
maxime autem de Bruto nostro. de quo quidem ille, ad quem deverti,
Caesarem solitum dicere, ‘Magni refert hic quid velit, sed quicquid vult,
valde vult’; idque eum animadvertisse, cum pro Deiotaro Nicaeae dixerit;
valde vehementer eum visum et libere dicere; atque etiam (ut enim quidque
succurrit, libet scribere) proxime, cum Sesti rogatu apud eum fuissem
exspectaremque sedens, quoad vocarer, dixisse eum, ‘ego dubitem quin
summo in odio sim, cum M. Cicero sedeat nec suo commodo me convenire
possit? atqui si quisquam est facilis, hic est. tamen non dubito, quin me
male oderit.’ haec et eius modi multa. sed ad propositum. quicquid erit,
non modo magnum, sed etiam parvum, scribes. equidem nihil intermittam.
Zusatztext
Nr. 2
M. TVLLI CICERONIS IN M.
ANTONIVM ORATIO PHILIPPICA SECVNDA, 116-117
[116] Quodsi non metuis viros
fortis egregiosque civis, quod a corpore tuo
prohibentur armis, tui te, mihi crede, diutius non ferent. Quae est autem
vita dies et noctes timere a suis? Nisi vero aut maioribus habes
beneficiis obligatos, quam ille quosdam habuit ex iis, a quibus est
interfectus, aut tu es ulla re cum eo comparandus. Fuit in illo ingenium,
ratio, memoria, litterae, cura, cogitatio, diligentia; res bello gesserat,
quamvis rei publicae calamitosas, at tamen magnas; multos annos regnare
meditatus, magno labore, magnis periculis, quod cogitarat effecerat;
muneribus, monumentis, congiariis, epulis multitudinem imperitam
delenierat; suos praemiis, adversarios clementiae specie devinxerat; quid
multa? Attulerat iam liberae civitati partim metu, partim patientia
consuetudinem serviendi.
[117] Cum illo ego te
dominandi cupiditate conferre possum, ceteris vero rebus nullo modo
comparandus es. Sed ex plurimis malis, quae ab illo rei publicae sunt
inusta, hoc tamen boni extitit, quod didicit iam populus Romanus, quantum
cuique crederet, quibus se committeret, a quibus caveret. Haec non cogitas,
neque intellegis satis esse viris fortibus didicisse, quam sit re pulchrum,
beneficio gratum, fama gloriosum tyrannum occidere? An, cum illum homines
non tulerint, te ferent?
|